02 maja Święto Konstytucji 3 Maja
Poniżej nieco informacji na temat tego wielkiego Święta. Informacje od prof. Barbary Polak – Mikundy:
230. Rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja z 1791 roku. Była
pierwszą w Europie i drugą w świecie nowoczesną konstytucją.
Konstytucja przyjęta została przez Sejm Rzeczypospolitej
Twórcy konstytucji, inspirowali się z myślą polityczną i filozoficzną europejskiego oświecenia oraz amerykańską konstytucją uchwaloną w 1787 roku. Zakładali, że władza ma służyć dobru całego narodu, a nie jedynie interesom warstw uprzywilejowanych. Konstytucja miała zapoczątkować wprowadzanie kolejnych reform zmierzających do wzmocnienia państwa. Podjęte działania w obronie zagrożonej przez sąsiadów Polski stanowią dzisiaj przykład odpowiedzialności świadomych przedstawicieli elit społeczeństwa.
Już w dwa dni po uchwaleniu Konstytucji dzień 3 maja uznano za święto narodowe, które później z powodu niewoli kraju zostało na długi czas zawieszone. W 1792 roku rozpoczęła się bowiem wojna polsko-rosyjska w obronie Konstytucji 3 Maja. Ostatecznie doszło do okupacji Polski.
Trzeci rozbiór Polski przez Austrię, Prusy i Rosję w 1795 roku doprowadził do utraty jej niepodległości. Współtwórcy Konstytucji 3 Maja, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj po latach ocenili, że była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.
Po odzyskaniu niepodległości rocznicę Konstytucji 3 maja uznano za święto narodowe w 1919 roku. Podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej święto Konstytucji 3 Maja było zakazane. Po drugiej wojnie komunistyczne władze zmierzały do likwidacji trzeciomajowych obchodów ze względu na odwoływanie się do tradycji niepodległości Polski oraz ich narodowo-katolickiego charakteru. Dopiero w 1990 roku, po odzyskaniu suwerenności przez Polskę, powrócono ponownie do obchodów dzień maja świętem narodowym.
Co uchwalono ?
Konstytucja 3 maja 1791r. dokonywała zasadniczej przemiany przestarzałego ustroju politycznego Rzeczpospolitej. Zgodnie z duchem Oświecenia wprowadziła podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Uchwalona przez Sejm Czteroletni jako „Ustawa Rządowa”, Konstytucja wprowadzała w Rzeczpospolitej wolności wyzwania, jednak religią panującą pozostawał katolicyzm. Na mocy Konstytucji 3 maja zmieniono również następujące elementy: Polska stała się monarchią parlamentarną, Likwidacji uległa odrębność urzędów Polski i Litwy; Zniesiono liberum veto wolne elekcje, konfederacje; Decyzje sejmu będą wiążące dla sejmików wojewódzkich; Sejm składał się z dwóch izb – wybierany będzie na dwuletnią kadencję; Głową rządu stawał się król – jego decyzje, by weszły w życie, wymagały kontrasygnaty ministrów, którzy z kolei byli odpowiedzialni przed sejmem.
Chłopi przeszli pod opiekę rządu. Według artykułu Czwartego („Chłopi włościanie”) „odtąd jakiekolwiek swobody, nadania, lub umowy dziedzice z włościanami dóbr swoich autentycznie ułożyli, czyli by te swobody, nadania i umowy były z gromadami, czyli też z każdym osobno wsi mieszkańcem zrobione, będą stanowić wspólny i wzajemny obowiązek, podług rzetelnego znaczenia warunków i opisu zawartego w takowych nadaniach i umowach, pod opiekę rządu krajowego podpadający.” Rzemieślników i kupców obcego pochodzenia zachęcano przez zapewnienie im wielu swobód do osiedlenia się w Polsce.
A co zyskała szlachta, ustawa rządowa gwarantowała „stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności, prerogatywy i pierwszeństwo w życiu prywatnym i publicznym”. Ale szlachta o której tu mowa – to „ziemianie”, a więc właściciele majątków. Zabezpieczono szlachcie nietykalność osobistą, i własnościową, w szczególności środków i narzędzi produkcyjnych. Ustawa zwalniała szlachtę od kwaterunku wojskowego. Utrzymana została zwierzchność dominialna szlachty nad chłopstwem. Szlachtę nie osiadłą oraz czynszową odsunięto od wpływu na sprawy publiczne, pozbawiając ją prawa udziału w sejmikach. Utrzymano zasadę, że świeże szlachectwo nie daje jeszcze w pierwszym i drugim pokoleniu prawa piastowania wyższych urzędów. Konstytucja 3 Maja i dalsze ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego utrzymały zatem w obrębie państwa feudalnego ustrój stanowy, ale przegrody stanowe uczyniły mniej rygorystycznymi niż dotąd. Szlachectwo miało się odtąd łączyć nie tylko z urodzeniem, ale i z własnością ziemi oraz funkcją społeczną.
I link do filmu: